Stemzorg Assen
Stem
“Je eigen stem is een uniek expressiemiddel”. De manier van stemgeven en spreken, de emotie die hierin hoorbaar is en de klankkleur vormen samen een eigen geluid en geven je daarmee een eigen gezicht. Niemand heeft precies dezelfde stem als jij, al komen die van je familieleden soms wel heel dichtbij.
Veel mensen die hun stem dagelijks intensief gebruiken, krijgen vroeg of laat problemen met hun stem. Hierbij kun je denken aan:
- Een hese stem
- Verminderde stemmogelijkheden (hoog/laag, hard/zacht)
- Verlies van controle over stem
- Last bij én na het spreken/zingen
- Vermoeidheid bij én na het spreken/zingen
- Een kriebel in de keel
- Vaak kuchen en/of schrapen van de keel
- Brok in de keel gevoel (het gevoel dat er iets in de keel zit wat niet weg gaat)
Als je regelmatig of blijvend problemen hebt met je stem, kun je hier last van hebben in het dagelijks leven. Soms in die mate dat je je werk of hobby’s niet meer goed uit kunt voeren, als gevolg van je stemproblemen.
Bovenstaande klachten zijn klachten die verholpen kunnen worden, want “stemgeven heeft te maken met spierwerking” en spieren kun je trainen!
Bij stemproblemen wordt onderscheidt gemaakt in functionele stemstoornissen en organische stemstoornissen. Functionele stemstoornissen komen tot uiting door verkeerd stemgebruik, zoals gespannen stemgeven, verkeerde ademhaling en/of te veel en te luid stemgeven. Na een dag intensief spreken kan er heesheid ontstaan.
Wanneer functionele stemstoornissen niet tijdig worden behandeld, kunnen er organische stemstoornissen ontstaan zoals stembandpoliepen of stembandknobbels. Functionele stemstoornissen sluipen er meestal in. Dat wil zeggen dat de problemen vaak onopgemerkt blijven, totdat de problemen klachten geven.
In de praktijk worden ook regelmatig beroepssprekers aangemeld voor logopedische behandeling. Hierbij kan je denken aan leerkrachten, callcenter medewerkers, zangers, therapeuten, trainers, vertegenwoordigers en sportcoaches. Daarnaast zijn mensen die hun stem minder intensief gebruiken natuurlijk ook welkom in de praktijk.
Tijdens de behandeling wordt er aandacht besteed aan de basis van goed stemgebruik (adviezen ten aanzien van stemhygiëne) en wordt er samen met jou gekeken naar hoe je je stem in het dagelijks leven zo optimaal mogelijk kunt gebruiken. Ik maak daarbij onder andere gebruik van Lax Vox/bubbelen (wordt ook veel door zangers gedaan), Estill Voice Training en Strottenhoofdmassage. Tijdens de behandeling wordt er wanneer dit nodig is, samengewerkt met een KNO-arts of andere betrokken arts/medisch specialist.
Strottenhoofdmassage
Strottenhoofdmassage, ook wel manuele larynx facilitatie of vocal massage genoemd, is een specialisatie binnen de logopedie die alleen uitgevoerd mag worden door een paramedici.
Tijdens de strottenhoofdmassage worden manuele technieken op het hoofd/halsgebied en de larynx (strottenhoofd) toegepast (denk hierbij aan masseren en stretchen). Deze techniek wordt onder meer gebruikt met als doel het spreken te vergemakkelijken.
Tijdens deze vorm van behandeling gaat u liggen op een in hoogte verstelbare behandelbank. In uitzonderlijke gevallen wordt de strottenhoofdmassage zittend uitgevoerd.
Stemproblemen gaan vaak gepaard met teveel spanning in de spieren rondom het strottenhoofd. Deze verhoogde spanning kan de doorbloeding belemmeren en pijn en vermoeidheid veroorzaken. Ook kan er een “globusgevoel” (brok in de keel gevoel) ontstaan en kan het slikken moeilijker worden. Manuele larynx facilitatie is een methode om deze spanning te doen verminderen. De behandeling kan direct al vermindering van de klachten geven, zoals een verbeterde stemkwaliteit, makkelijker slikken en verdwijnen van het globusgevoel. Vaak wordt de strottenhoofdmassage in combinatie met oefeningen gericht op ademhaling/stemgeven aangeboden.
Deze massage wordt toegepast bij stemklachten, globusklachten, revalidatie na operatie of gewoon als onderhoud bij flinke stembelasting om klachten te voorkomen. Ook beroepssprekers en zangers maken dankbaar gebruik van deze massage en zien dit als “stemonderhoud” om stemklachten te voorkomen. Strottenhoofdmassage kan ook heel zinvol zijn voorafgaand aan een belangrijke presentatie, auditie, studio-opname, of juist na een periode waarin de stem veel gebruikt wordt/werd.
Adem
“De adem is zowel in rust, tijdens het spreken en bij inspanning van groot belang”. Wanneer ademen niet goed verloopt, kunnen er allerlei klachten ontstaan, zoals hyperventilatie, duizeligheid en/of vermoeidheid.
Tijdens de behandeling wordt er gewerkt aan bewustwording van de ademhaling en het leren omgaan met spanningen die te maken hebben met het ademen en eventueel ademtekort. Er wordt met behulp van oefeningen, bewustwording en theoretische kennis gewerkt aan het zo goed mogelijk inzicht krijgen in het ademhalingsproces en hierbij meer grip te krijgen op de ademhaling.
Verder wordt er veel aandacht besteed aan het toepassen van de geleerde technieken/oefeningen in het dagelijks leven en wordt er rekening gehouden met uw mogelijkheden.
Hyperventilatie
“Normaal gesproken haalt een volwassene ongeveer tien keer per minuut adem. Er wordt zelfs beweerd dat zes keer per minuut ademen voldoende is”. Bij hyperventilatie is er sprake van een versnelde ademhaling. Hiermee wordt bedoeld dat je onder normale omstandigheden soms meer dan twintig keer per minuut ademhaalt. Hierdoor kunnen klachten ontstaan zoals duizeligheid, misselijkheid, tintelingen, hartkloppingen en het gevoel te hebben dat je stikt/geen adem krijgt. Hyperventilatie is niet gevaarlijk maar kan wel erg vervelend zijn en je activiteiten in het dagelijks leven belemmeren.
Hyperventilatie kan optreden als een plotselinge aanval (acute vorm) en als een vrijwel constante manier van ademen (chronische vorm). Oorzaken van hyperventilatie hebben vaak te maken met spanningen, een verkeerde ademgewoonte of te snel spreken zonder een pauze te nemen.
Astma/COPD
Astma en COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) hebben beide te maken met ontstekingen aan de luchtwegen. Bij astma gaat het over een veelvoorkomende chronische ontsteking van de luchtwegen die terugkerende symptomen laten zien. Hierbij kun je denken aan benauwdheid, kortademigheid, hoesten en/of een piepende ademhaling. Een astma-aanval kan optreden bij prikkelende stoffen, stoffen waarvoor iemand allergisch is, bij een verkoudheid of na zware inspanningsactiviteiten.
Bij COPD gaat het over een longziekte waarbij de longen zijn beschadigd. Deze longziekte kan niet worden genezen. Je hebt minder zuurstof en ademhalen gaat moeilijker. Hierdoor heb je minder energie en normale activiteiten zoals traplopen, boodschappen doen of aankleden kunnen lastig zijn. Veel hoesten, benauwdheid en overmatig slijm zijn klachten die veel voorkomen bij COPD.
Samenwerken met een longarts en/of fysiotherapeut is tijdens het behandeltraject soms van groot belang om de behandeling goed op elkaar af te stemmen.
Verkeerde ademhaling tijdens spreken
Met een verkeerde spreekademhaling wordt bedoeld dat de adem en stem niet goed met elkaar samenwerken tijdens het spreken (er is geen juiste adem-stemkoppeling). Er wordt hierbij verkeerd geademd tijdens het spreken waardoor je het gevoel kan krijgen lucht te kort te hebben tijdens bijvoorbeeld het vertellen van een verhaal. Meestal spreekt men hierbij erg lang door op een ademhaling wat terug te horen is in het stemgeluid en terug te zien is in de spanning rondom de spieren in het halsgebied. Deze manier van spreken kan erg vermoeiend zijn en doordat er veel spanning wordt opgebouwd in het halsgebied kan dit het gevoel geven van ‘een brok in de keel’.
Een combinatie van oefeningen gericht op adem/stem met strottenhoofdmassage kan voor verlichting van klachten zorgen.
Long Covid
Na een (vermoedelijke) corona-infectie kan het zijn dat je moeite hebt met stemgeven, ademhalen en/of spreken. Door de doorgemaakte corona-infectie kan de manier van ademhalen verstoord zijn. Dit kan komen door overmatig hoesten of door langdurige kunstmatige beademing. Door het coronavirus ontstaat er littekenweefsel in de longen, wat ervoor kan zorgen dat niet alle longblaasjes meer genoeg zuurstof krijgen. Doordat de longen een tijd niet optimaal benut zijn, kan de spiermassa afnemen. Hierdoor is het moeilijker om te ademen. Wanneer je op de Intensive Care hebt gelegen, ben je waarschijnlijk beademd met een buis. Deze buis kan de stembanden beschadigen waardoor de stem minder krachtig is. De stem kan ook minder krachtig zijn door verminderde algemene conditie. Ook bij mensen die een corona-infectie hebben doorgemaakt kan de strottenhoofdmassage een fijne aanvulling zijn naast de overige oefeningen gericht op ademhalen en stemgeven.
Kinderheesheid
Kinderheesheid kan ontstaan door het overbelasten of verkeerd gebruiken van de stem. Dit kan ontstaan door bijvoorbeeld veelvuldig schreeuwen, keelschrapen of te vaak gekke stemmetjes nadoen of gebruiken. Een hese stem kan ook andere oorzaken hebben. Denk hierbij aan een allergische aanleg, keel-,neus- en oorproblemen, maar ook stress, temperament/karakter van het kind, afwijkend mondgedrag of een afwijkende lichaamshouding kunnen een rol spelen. “Van de schoolgaande kinderen heeft zes tot negen procent last van een hese stem”.
Een hese stem kan er voor zorgen dat het kind minder goed te verstaan is voor zijn omgeving, dat het vermoeiend is om lang achter elkaar te praten, dat het kind keelpijn krijgt of de stembanden blijvend beschadigd worden. Het is hierbij belangrijk de stem zoveel mogelijk te sparen als deze hees of schor is.
Tijdens de behandeling worden adviezen gegeven ten aanzien van stemhygiëne, wat is wel goed en wat is minder fijn voor je stem. Verder kan er spelenderwijs een aantal oefeningen gedaan worden gericht op het bewust worden van ademhalen en stemgeven.
OMFT
OMFT staat voor Oro Myo Functionele Therapie. Deze behandelvorm wordt bij Stemzorg Assen aangeboden voor volwassenen en kinderen.
De kauwspieren, de tong, de lippen en bijvoorbeeld de kinspieren oefenen allemaal invloed uit op het gebit. Het kan voorkomen dat bepaalde mondfuncties anders functioneren dan normaal. Dit uit zich bijvoorbeeld in open mondgedrag, mondademen, slissen, een slappe mondmotoriek of speekselverlies tijdens het spreken. Het gevolg daarvan kan zijn dat de vorm van het gebit en/of de kaken verandert en dit kan invloed hebben op de spraak en de verstaanbaarheid van het spreken.
De tandarts houdt zich bezig met de vorm van het gebit en de logopedist houdt zich bezig met de functies van de spieren in en rondom je mond. Regelmatig verwijst een tandarts of orthodontist door naar een logopedist als er een vermoeden is van een verstoord evenwicht van de spieren in en rondom je mond. Hierbij kun je denken aan een afwijkende tongligging in rust, tijdens spreken en/of tijdens slikken.
Tijdens de behandeling wordt aandacht besteed aan:
- het aanleren van een neusademhaling
- het aanleren van de juiste tongpositie in rust
- het aanleren van lipsluiting
- het aanleren van de juiste tongpositie tijdens het slikken
- het verbeteren van de uitspraak
- het toepassen van de nieuwe technieken in het dagelijks leven.
Verstaanbaarheid
“Duidelijk communiceren lijkt steeds van groter belang”. Een onduidelijke uitspraak geeft in het dagelijks leven niet alleen aanleiding tot misverstanden maar zorgt ook regelmatig voor ergernis en/of afkeer in de communicatie. Een onduidelijke uitspraak kan komen door een zachte stem, een hese stem, binnensmonds of mompelend spreken, monotoon (op één toon) spreken, een te hoog spreektempo of bijvoorbeeld een accent of dialect.
Wanneer er sprake is van een verminderde verstaanbaarheid tijdens het spreken kan er tijdens de behandeling door middel van verschillende oefeningen aandacht besteed worden aan het verbeteren van de uitspraak.